Μπορεί ένας φυσιολογικός, καθημερινός άνθρωπος να γίνει ένας από τους μεγαλύτερους θρύλους στο χώρο της Τέχνης; Είναι εξαιρετικά δύσκολο. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για μια από τις πιο πολύπλοκες προσωπικότητες που έχουν εμφανιστεί εδώ και τέσσερις δεκαετίες στο χώρο της παγκόσμιας μουσικής.
Ο Steven Patrick Morrissey δεν μασούσε ποτέ τα λόγια του. Από τα πρώτα χρόνια των Smiths, όπου εκδήλωσε τη θλίψη του που η Thatcher γλίτωσε στη βομβιστική επίθεση κατά βουλευτών των Tories στο Brighton μέχρι και σήμερα εκφράζει τις απόψεις του ελεύθερα, πολλές φορές μάλιστα προβοκατόρικα. Η διαφορά του τότε με το τώρα είναι ότι ο Moz κάποτε εξέφραζε απόψεις που ταυτίζονταν με το αριστερό ιδεολογικό στρατόπεδο. Αντιμοναρχισμός, φεμινισμός, προστασία των δικαιωμάτων των ζώων, συνεχείς και ανελέητες επιθέσεις στη νεοφιλελεύθερη, θατσερική Δεξιά. Σήμερα, ο Morrissey είναι φορέας μιας αντισυστημικής ρητορικής. Το πρόβλημα όμως είναι ότι είναι αντισυστημικός, όχι με την ποιητικότητα, το χιούμορ και την ευφυία της εποχής των Smiths, αλλά με μια σχεδόν εγκληματική αφέλεια, που θα μπορούσε κανείς να αποδώσει στη γιγαντωμένη του μισανθρωπία ελέω ηλικίας. Αυτή η αφελής και επικίνδυνη ρητορική σκιάζει το νέο του άλμπουμ, 11ο στη σειρά, που υπό διαφορετικές συνθήκες θα μπορούσε να είναι ένα μικρό αριστούργημα.
Είναι φασίστας και ακροδεξιός ο Morrissey; Έχοντας παρακολουθήσει σχολαστικά την πορεία του από το 1984 κι έπειτα, μπορώ να πω ότι αυτά αποτελούν υπερβολές των κριτικών. Κανένας ακροδεξιός δεν θα επευφημούσε τον Bernie Sanders, ή τον Jeremy Corbyn, κανένας φασίστας δεν θα έβαζε τη μπάντα του να φοράει σε live εμφανίσεις σύμβολα ακτιβιστών μαύρων, ή θα καθύβριζε τον Trump σε κάθε πιθανή περίπτωση. Από την άλλη μεριά, προκαλεί απέχθεια και θλίψη να βλέπεις τον στιχουργό του The Queen is Dead, ή του Margaret on the Guillotine να αποκαλεί τον Farage "liberal educator”, να πανηγυρίζει για το Brexit, ή να υμνεί το κράτος του Ισραήλ με τον εμμονικό τρόπο που το πράττει στο νέο άλμπουμ, αγνοώντας την βία που υφίσταται ο παλαιστινιακός λαός.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Morrissey δικαιολογεί τη βίαιη γραφή των στίχων του Low in High School λέγοντας ότι ο κόσμος αυτός έχει πλέον ημερομηνία λήξης. Υπεύθυνοι γι’ αυτό η παγκόσμια εξουσία, τα ΜΜΕ και τα όργανα της τάξης. Ωστόσο, δυστυχώς για όλους όσοι τον πιστεύουν και τον ακολουθούν εδώ και χρόνια, η αντιπρόταση του Morrissey είναι η πολιτική απάθεια και η επαναφορά του περίκλειστου έθνους-κράτους, θυμίζοντας έτσι τον Ellie Kedouri, εμβληματικό μελετητή του εθνικισμού, ο οποίος ασκούσε κριτική στις νέες κρατικές οντότητες, προτείνοντας την επιστροφή στις …αυτοκρατορίες.
Είναι βέβαιο ότι με τον παρόντα δίσκο του ο Morrissey παίρνει οριστικά διαζύγιο με ένα τεράστιο τμήμα του ακροατηρίου του και είναι πιθανό να βάζει την οριστική τρικλοποδιά στον εαυτό του. Διαβάζοντας τις πρώτες κριτικές για το άλμπουμ, διαπιστώνει κανείς ότι η πλειονότητα των κριτικών στέκεται αποκλειστικά στους στίχους (στην περίπτωση των βρετανών μουσικοκριτικών μέτρησε πολύ η δήλωση του Morrissey σε πρόσφατη συναυλία του στο BBC υπέρ της Ann-Marie Walters, φανατικής αντι-ισλαμίστριας που διεκδίκησε την ηγεσία του UKIP) και αγνοεί σχεδόν ολοκληρωτικά τα κομμάτια. Ανάλογη επίθεση (αλλά μικρότερου βεληνεκούς) είχε δεχθεί ο Morrissey και κατά την κυκλοφορία του Your Arsenal το 1992 που περιείχε το αμφιλεγόμενο The National Front Disco.
Είναι δίκαιη η αντιμετώπιση του Morrissey από τους κριτικούς; Νομίζω πως όχι. Διαφωνώ κάθετα με πολλές από τις απόψεις που διατυπώνει το τελευταίο διάστημα. Αν όμως ο Morrissey ήταν sane, δεν θα ήταν ο Morrissey. Η εμπλοκή τραγουδιστών με το χώρο της πολιτικής είναι άλλωστε συχνά προβληματική, όπως στα καθ’ημάς έχει αποδείξει η πορεία του Μίκη που πέρασε σχεδόν από όλους τους πολιτικούς χώρους, ή του Σαββόπουλου που από εκφραστής της Αριστεράς της διανόησης κατάντησε υμνητής του Μητσοτάκη το 1989. Τούτο σχετίζεται με την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεσή τους, τους δαίμονες που τους κυνηγούν, την ανισορροπία αυτή που εν τέλει γεννά τη δημιουργικότητά τους. Και αυτή η ανισορροπία είναι που κρατά τον 58χρονο Moz ζωτικό και γεμάτο μουσικούς χυμούς.
Είχα γράψει ότι στο προηγούμενο άλμπουμ του World peace is None of Your Business (2014) ο Morrissey ανοίγεται σε ένα καινούριο μουσικό χώρο, πιο ευρύ, πιο κοσμοπολίτικο και κινηματογραφικό από τη μονοδιάστατη indie pop/rock που σε γενικές γραμμές ακολουθούσε. Στο παρόν άλμπουμ τολμά ακόμη περισσότερο. Πάρτε για παράδειγμα το lead single Spent the Day in Bed που αρχικά αντιπάθησα. Είναι ένα εξαιρετικά ευφυές pop κομμάτι με jazzy και funky νότες που διαθέτει τρία (!) ρεφρέν και σου κολλάει αδιανόητα στο μυαλό, αποτελώντας το μεγαλύτερο ραδιοφωνικό του hit από την εποχή του The First of the Gang to Die. Ακούστε το All the Young People Must Fall in Love με το blues/gospel ύφος, ή το ηλεκτρικό I Wish You Lonely που θυμίζει τον πειραματικό Bowie της ύστερης περιόδου. Ο Marc Almond θα ζήλευε το tango/arabesque του The Girl from Tel-Aviv Who Wouldn’t Kneel και το When You Open Your Legs προχωρά περισσότερο το ethnic φλερτ που έχει αναπτύξει τα τελευταία χρόνια, παντρεύοντας το αλάνθαστο pop αισθητήριό του με μια μοναδική Ανδαλουσιανή ατμόσφαιρα. Υπάρχουν όμως και γνώριμοι ήχοι εδώ. Ο δίσκος ανοίγει με το καταιγιστικό My Love, I’d Do Anything for You που θυμίζει συνδυασμό glam rock με Led Zeppelin και φέρνει μνήμες Your Arsenal. To υπέροχο Home is A Question Mark είναι μια από τις κορυφαίες στιγμές του δίσκου και θυμίζει τον αθάνατο λυρισμό των Smiths. Το Jacky’s Only Happy When She’s Up on the Stage με τα δραματικά strings και τη σκοτεινή ατμόσφαιρα θα στεκόταν άνετα στο Strangeways, Here We Come.
Μουσικά, το άλμπουμ δεν είναι αλάνθαστο. Το In Your Lap είναι μια μάλλον αδιάφορη πιάνο-μπαλάντα που, χωρίς να είναι κακή, δύσκολα στέκεται ως κάτι περισσότερο από b-side. Τετριμμένο και βαρετό, με αχρείαστα beats είναι το Who Will Protect Us from the Police, ειδικά για το επίπεδο του εξαιρετικού σε γενικές γραμμές συνθέτη Boz Boorer. Το φιλόδοξο εφτάλεπτο I Bury the Living που αποτελεί στην ουσία σπονδυλωτό κομμάτι, δικαιολογεί το στόχο του μόνο στο τελευταίο, πανέμορφο λυρικό κλείσιμο που θυμίζει το I Won’t Share You, καθώς η κακοφωνία ηλεκτρικών κιθάρων με motoric beats του προηγούμενου τμήματος το αδικεί κατάφωρα. Γενικά, ένα συνολικό πρόβλημα του δίσκου είναι η υπερβολική παραγωγή του Joe Chicarelli που έχει φορτώσει το δίσκο με σωρεία περιττών εφέ και soundbites που αντί να κομπλιμεντάρουν τα κομμάτια, τα κάνουν συχνά να μοιάζουν με φτιασιδωμένες γεροντοκόρες.
Σιχαίνομαι τους τυφλούς παρελθοντολάγνους που θεωρούν πως οτιδήποτε καινούριο δεν μπορεί να συγκριθεί με τη δόξα του παρελθόντος. Ναι, είμαι βλάσφημος, και θα πω ότι το Low In High School είναι πολύ καλύτερο από δίσκους του Morrissey της δεκαετίας του ’90 (βλέπε Kill Uncle, Southpaw Grammar ή Maladjusted), ή των 00s (βλέπε Years of Refusal). Η μπάντα του, ειδικά με την προσθήκη του Mando Lopez (πρώην Breeders) έχει δέσει απόλυτα και πλέον τολμά να επεκτείνεται σε μουσικούς χώρους που δεν θα πήγαιναν ποτέ οι Smiths, ή η τυπική indie pop line up των πρώτων ετών της solo καριέρας του, η δε φωνή του Mozfather είναι πιο μεστή από ποτέ. Κι όμως, ο δίσκος αυτός θα κινδυνεύσει να πεταχτεί στο «χρονοντούλαπο της ιστορίας» (για να θυμηθώ και μια πασόκεια ρήση), λόγω των politics. Και δεν είναι μόνο οι ακροβασίες με επικίνδυνα θέματα που βάζουν το Morrissey στο στόχαστρο όλων, ειδικά αυτών που τον περίμεναν στη γωνία (βλέπε ΝΜΕ, Pitchfork και κάθε αριστερό έντυπο σε Βρετανία και ΗΠΑ). Είναι και η ασυγχώρητη αφέλεια των στίχων που συχνά θυμίζουν οργίλο έφηβο σε συνομιλία με συμμαθητές του. H διάσταση της εξαιρετικής μουσικής με τους (τουλάχιστον) προβληματικούς στίχους δεν είναι πουθενά πιο εμφανής από ό, τι στο ατμοσφαιρικό κλείσιμο Israel (φαίνεται ότι η ανακήρυξη του Morrissey σε επίτιμο πολίτη του Tel-Aviv «ξεπληρώθηκε» με τρία κομμάτια αφιερωμένα στη χώρα). Από τον Liam Gallagher δεν έχω στιχουργικές απαιτήσεις, από τον Moz όμως περιμένω κάτι περισσότερο από μια καφενειακού τύπου ανάλυση της παγκόσμιας πολιτικής πραγματικότητας.
Όπως προείπα, υπό κάπα σίγμα το Low in High School θα τύγχανε εξαιρετικής κριτικής υποδοχής, αποθεώνοντας έναν μουσικό που αν και προσεγγίζει τα 60, δεν φοβάται να πειραματιστεί και να δοκιμάσει καινούρια πράγματα. Όμως, καλώς, ή κακώς το άλμπουμ δεν είναι instrumental. Και οι στίχοι σε συνδυασμό με τις ακραίες και συχνά προβοκατόρικες δηλώσεις του υποδηλώνουν ότι ο Morrissey κινδυνεύει να μείνει μόνος του, χάνοντας το μόνο πράγμα, μετά τη μουσική, το διάβασμα και τα ζώα, που τον ενδιαφέρει στη ζωή, το κοινό του. Θα είναι πραγματικά κρίμα, και μάλιστα σε μια περίοδο ακμής και ευρισκόμενος σε μια δισκογραφική εταιρεία (BMG) που για πρώτη φορά τον στηρίζει, όπως αυτός πάντοτε ονειρευόταν. Ας ελπίσουμε το πέρασμα των χρόνων να μετριάσει λίγο το μένος και την οργή του, χωρίς όμως να αντίστοιχα να μειώσει τη δημιουργική του φλόγα. Ας ελπίσουμε να μην είναι αυτό το τελευταίο άλμπουμ της καριέρας του.
7,5/10
